09 Ocak 2024 04:50
AKP hükümetinin yıllardır uyguladığı maden, enerji, tarım ve su politikaları en önemli zeytin üreticilerinden olan ülkemizde on binlerce zeytin ağacının yok edilmesine neden oluyor.
Özer AKDEMİR
İzmir
Küresel ısınmanın yol açtığı iklim değişikliğinin etkilediği en önemli alanlardan birisi de tarım oluyor. Özellikle Akdeniz Havzası ülkelerinde yetişen ürünlerde bu küresel sıcaklık artışı nedeniyle büyük verim kayıpları yaşanacağı dile getiriliyor. Bu ürünlerden birisi ise zeytin. Gerçi ülkemizde zeytin ağacının düşmanı sadece küresel ısınma değil. AKP hükümetinin yıllardır uyguladığı maden, enerji, tarım ve su politikaları en önemli zeytin üreticilerinden olan ülkemizde on binlerce zeytin ağacının yok edilmesine neden oluyor.
Boğaziçi Üniversitesi Yönetim Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sevil Arıcı | Fotoğraf: Kişisel arşiv
İklim değişikliğiyle birlikte artan ortalama sıcaklıklar ve yetersiz yağışlar nedeniyle ülkemizde ve diğer Akdeniz ülkelerinde zeytin üretiminin gittikçe azaldığına dair yapılan birçok bilimsel çalışma var. Bunlardan birisi Boğaziçi Üniversitesi Yönetim Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sevil Acar tarafından yapıldı. Acar’ın yakın zamanda sunduğu makalesindeki verilere göre 1968-2018 yılları arasında, Türkiye’nin en büyük zeytin üreticisi olan 12 şehrinde zeytin verimi endişe verici bir düzeyde düşmüş durumda. Makalede, ülke genelinde düşen zeytin veriminin bazı kentlerde 50 yıl önceki seviyelere gerilediği, Aydın’da zirve noktasından yüzde 17, Manisa’da ise yüzde 45 daha düşük olduğu ortaya konuyor.
TÜRKİYE EN BÜYÜK 3. ZEYTİN ÜRETİCİSİ
2020-2021 sezonunda, küresel sofralık zeytin üretiminin neredeyse yüzde 80’inin İspanya, Mısır, Türkiye, Cezayir, Yunanistan ve Fas’ın oluşturduğu 6 Akdeniz ülkelerinde üretilmesinin temel nedeni kuşkusuz ekolojik koşulların uygunluğu. Aynı şekilde tüm dünyada tüketilen zeytinin ve zeytinyağının çok büyük kısmı Akdeniz ülkelerinde üretiliyor. Bu yıllar arasında küresel zeytin üretiminin yüzde 14’ünün gerçekleştirildiği Türkiye en büyük üçüncü üretici konumunda. Öte yandan Akdeniz Havzası aynı zamanda iklim değişikliğinin olumsuz etkileri karşısında en hassas bölgelerden biri durumunda. Bu nedenle ortalama küresel sıcaklık artışına kıyasla daha fazla ısınıyor. Yapılan araştırmalar, özellikle artan sıcaklıklar ve azalan yağışlar nedeniyle, Akdeniz’de zeytin veriminin azalma eğiliminde olduğunu ortaya koyuyor.
ZEYTİN ÜRETİMİ YAPILAN KENTLER İNCELENDİ
Prof. Dr. Acar’ın Dr. Oğuz Tutal ile birlikte yaptığı bir
araştırmada 1968-2018 yılları arasında sürekli olarak zeytin üretiminde önemli
rol oynayan, meyve veren zeytin ağaçlarının en az yüzde 1’inin bulunduğu
şehirler (Adana, Antalya, Aydın, Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Gaziantep, Hatay,
İzmir, Manisa, Mersin ve Muğla) incelemeye alındı. Çalışmanın bulguları Bursa,
Çanakkale ve Muğla dışındaki tüm kentlerde, verimin düşüş eğiliminde olduğunu
ortaya koyuyor. Araştırma en büyük üreticiler olan Aydın, Balıkesir ve
Manisa’da son yıllarda kayda değer düşüş gözlendiği, Çanakkale, Gaziantep ve
Mersin gibi bazı örneklerde ise zeytin veriminin 50 yıl önceki seviyelere
gerilemiş durumda olduğu ortaya çıkıyor. Yapılan çalışmalara göre örneğin
Balıkesir’de, 1968-1970 yılları arasında ağaç başına
MANİSA’DA VERİM DÜŞÜKLÜĞÜ YÜZDE 45
Aydın’da ise 2000’lerin başında ulaşılan rekor verim, özellikle son yıllarda gözlenen keskin düşüşler ışığında geride kalmış durumda. Son dönemde verim, 2004-2006 yılları arasındaki zirve seviyelerden yüzde 17 daha düşük gözleniyor. Manisa’da ki azalma ise çok daha vahim durumda. 2016-2018 yılları arasındaki ağaç başı verim seviyeleri, 1986-1988 yıllarındaki zirve noktasına kıyasla yüzde 45 daha düşük.
DİĞER AKDENİZ ÜLKELERİNDE DE ZEYTİN VERİMİ DÜŞÜYOR
Çalışmayı yapan akademisyenler iklim değişikliğiyle birlikte sıcaklıkların artması ve yağışların azalmasının yanı sıra, en yüksek ve en düşük sıcaklıklar arasındaki farkın açılmasının da zeytin verimini olumsuz etkileyen unsurlar arasında yer aldığını dile getiriyorlar. Bu durum diğer Akdeniz ülkelerinde yapılan araştırmalarda da ortaya konulmuş.
2020 yılında, İspanya’nın Endülüs bölgesindeki farklı zeytin türlerinin iklim değişikliğinden nasıl etkileneceğini inceleyen bir çalışmaya göre hem zeytin verimi hem de zeytinciliğe uygun alanlar azalacağı tespit edilmiş. Buna neden olarak da yağışlardaki azalma ve yükselen sıcaklıklarla birlikte artacak buharlaşma gösterilmiş.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNİN OLUMSUZLUKLARI ZEYTİN VERİMİ İLE SINIRLI KALMAYACAK
Prof. Dr. Acar’ın makalesinde tarımın, iklim şokları karşısında en kırılgan sektörlerden biri olduğunun altı çizilerek, “İklim etkilerinin 21. yüzyıl süresince ne seviyelere ulaşacağını ortaya koyan projeksiyonların yer aldığı G20 İklim Risk Atlası’na göre, acilen harekete geçilmediği takdirde, Türkiye’de tarımsal kuraklık 2050 yılına kadar yüzde 37 artacak. Sıcak hava dalgaları ise yaklaşık yüzde 4 daha uzun süreli olacak. İklim değişikliğinin bu gibi olumsuz etkilerinin sonuçları ise zeytin verimi ile sınırlı kalmayacak” deniliyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder