Tüllüşah, korunmazsa tükenecek

Dünya'da sadece Kuşadası civarında yetişen ve nesli tükenmekte olan Tüllüşah bitkisinin yetiştiği topraklarda yeni projeler yapıldığı belirtiliyor.

Özer AKDEMİR
İzmir

Dünya üzerinde sadece Kuşadası civarında yetişen endemik Tüllüşah bitkisinin nesli tükenme tehdidi altında. Uluslararası koruma kriterlerine göre “CR - vahim durumda” ile ifade edilen bitkinin korunurken yetiştiği topraklarda yaşayan insanlara gelir getirmesi amacıyla projeler yapılıyor.

YETİŞTİĞİ YERE DEĞER KATAN BİTKİLER

Bazı bitkiler yetiştikleri ya da üretildikleri yörelere önemli değerler katıyor. Bu bitkiler aynı zamanda dünyanın birçok yerinde o bölgenin sosyal ve ekonomik olarak gelişmesine yol açıyor. Fransa’nın Provans bölgesindeki ve Isparta’nın Keçiborlu ilçesine bağlı Kuyucak köyündeki lavanta tarlaları gibi. 

İşte bu türden hem doğal yaşamı, hem ekosistemi hem de sosyal dokuyu geliştirebilecek öneme sahip olduğu düşünülen bitkilerden birisi de tüllüşah. Tüllüşahların en çok görüldüğü yerlerden olan Kuşadası’nın bir mahallesi durumundaki Yaylaköy, Dilek Yarımadası Milli Parkı, Samos Adası, Darboğaz, Güzelçamlı, Davutlar ve körfezin kuzey kıyılarının panoramik olarak görüldüğü bir noktada kurulmuş. Köyün önemli doğal kaynak türü, adını Samson Dağlarının antik ismi Mykale’den alan ve ilk defa Kuşadası’dan toplanıp bilim dünyasına tanıtılan tüllüşah (Rhaponticoides mykalea)  olarak bilinen endemik bir bitki.

DÜNYA DA YENİ BİR TÜR

İlk kez 1978 yılında Nydegger tarafından Kuşadası çevrelerinden toplanan tüllüşah bitkisi 1979 yılında Huber-Morath tarafından dünyaya yeni tür olarak tanıtıldı. O günden günümüze Kuşadası’daki turizmin ve plansız yapılaşmanın gelişimi diğer birçok bitki ve hayvan varlığı için olduğu kadar tüllüşahın da neslini tehdit eder bir hale geldi. Kuşadası’da ekoloji mücadelesi veren Ekosistemi ve Doğayı Koruma Derneği (EKODOSD) bu plansız ve kontrolsüz büyüme nedeniyle Kuşadası’da, yıllardır hangi türlerin kaybedildiğinin farkında bile olunmadığını dile getiriyor. 

NESLİ YOK OLMA RİSKİ ALTINDA

Ekodosd Derneği Başkanı Bahattin Sürücü, artık sayılabilir ölçüde kalan ve kaybolmaya yüz tutan önemli doğal kaynak değerlerinden birisinin tüllüşah olduğunu belirterek; “Bitkinin tip lokalitesi giderek yok oluyor. “Vahim Durumda” (CR) kategorisinde, yani çok yakın gelecekte yok olma riski altında bulunuyor. Bu nedenle, Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından 2017 Yılı Stratejik Koruma Planı içine alınmış ve Türkiye’de seçilen 16 tür arasına girmiştir” dedi.

Konuya dair Yaylaköy ve çevresindeki arazilerde araştırmalar yaptıklarını belirten Sürücü, “Yapmış olduğumuz bilgilendirmelerde önemli geri dönüşler oluyor. Yaylaköy’de çobanlık yapan Turan Cengiz’e, daha önce tüllüşahın fotoğraflarını göstermiştik. Arazide koyunlarını güderken yeni birkaç alan daha keşfettiğini tespit ettik. Yayımladığımız bültenlerin de etkili olduğunu gördük. Üyelerimizden Eğitimci Necla Katrancıoğlu, Kuşadası’nın içinde sayılan bir alanda bu bitkilerden gördüğünü söyleyince, yaptığımız incelemede bitkilerin tüllüşah olduğunu tespit ettik. Bu durum, henüz yapılaşmaların yaygınlaşmadığı dönemlerde bu bitkinin Kuşadası’nın içinde de yetiştiğini gösteriyor.  Dağdaki çobandan, okuldaki eğitimciye kadar geri dönüşlerin olması sevindirici bir gelişme. Bu nedenle yapılan bilgilendirmelerin çok önemli olduğunu düşünüyoruz” diye konuştu. 

TURİZME KAZANILABİLİR

Tüllüşahlar bir yandan yöre insanlarına tanıtılırken, bir yandan da ulusal ve uluslararası tanıtımlarının yapılması gerektiğine dikkat çeken Sürücü, “Türkiye’nin en önemli turizm kentlerinden biri olan Kuşadası’ya, doğal zenginlikler açısından katkı yapacak önemli bir türdür. Tüllüşahların hem korunması hem de turizme kazandırılarak tanıtılması için ortak bir proje geliştirilmesine çalışılacak” dedi.
Sürücü tasarı halindeki projeler hakkında şu bilgileri verdi; “Tüllüşah vadisi olarak gösterilen alanda, doğaya uyumlu ahşap yürüme yolları, fotoğraf çekme platformları, tüllüşahları ve diğer bitki örneklerini tanıtan Türkçe-İngilizce ve Latince tabelalar, yöre insanlarının yapacağı tüllüşahlardan oluşan hediyelik eşyaların ve ürettikleri ürünlerin satılacağı stantlar, tüllüşah evi, köyevlerinin duvarlarının beyaza boyanarak tüllüşah resimlerinin yapılması ve her yıl Yaylaköy’de geleneksel bir şekilde tüllüşah festivalinin yapılması düşünülüyor. Burada düşünülen proje gerçekleşebilirse, hem tüllüşahların korunması sağlanacak hem de gastronomik alt yapısı olan Yaylaköy’deki yöre insanlarının ekonomisine katkı yapacak. Kuşadası da turizme alternatif bir cazibe merkezi kazanacak”.  

  16 Temmuz 2017 04:08

https://www.evrensel.net/haber/326471/tullusah-korunmazsa-tukenecek